Na przełomie lat 50-tych, 60-tych i 70-tych miało miejsce zjawisko powszechnej elektryfikacji - przedsiębiorstwa zajmujące się przesyłem prądu instalowały na szeroką skalę urządzenia elektroenergetyczne (słupy elektryczne). Słupy energetyczne umieszczane były m.in. na nieruchomościach prywatnych, co z biegiem lat stworzyło pytanie, czy właściciele nieruchomości ustanowili w tamtym czasie prawo służebności gruntowej na rzecz przedsiębiorstw zajmujących się przesyłem elektryczności, a jeśli nie to, czy zawarli umowę cywilnoprawną w przedmiocie odpłatnego korzystania nieruchomości?

Wyżej postawione pytania coraz częściej zadają sobie ówcześni właściciele tychże gruntów, którym niewątpliwie należy się wynagrodzenie za korzystanie z ich nieruchomości. Aby móc uzyskać informacje czy istnieje podstawa prawna, która umożliwia przedsiębiorstwu korzystanie z gruntów na których znajdują się postawione przez nich albo przez ich poprzedników prawnych słupy energetyczne, należy w pierwszej kolejności zwrócić się do przedsiębiorstwa o uzyskanie takowych informacji.

Warto w tym kontekście zastanowić się, czy przedsiębiorca może w tym wypadku zasłaniać się tzw. „tajemnicą przedsiębiorcy”, bowiem zgodnie z przepisem art. 5 ustawy z dnia 6 września 2001 r o dostępie do informacji publicznej (u.d.i.p.) prawo dostępu do informacji publicznej podlega ograniczeniu ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie te ma miejsce w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych. W ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, w art. 11 ust. 4 zawarto definicję pojęcia „tajemnica przedsiębiorstwa”, zgodnie z którą taka tajemnica oznacza „nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności”. Wskazane tajemnice są chronione w zakresie, w jakim ich ujawnienie mogłoby zagrażać lub naruszać interes indywidualnego przedsiębiorcy. Jak wskazuje się w orzecznictwie, oba pojęcia są w istocie synonimami (por. wyrok NSA, z dnia 24 stycznia 2014 r., I OSK 2024/13, Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych, http://orzeczenia.nsa.gov.pl). Regulacja art. 11 ustawy ma na celu ochronę interesów przedsiębiorcy (przedsiębiorstwa), tak aby w posiadanie pewnych danych nie weszły osoby nieuprawnione, w tym przede wszystkim konkurenci. Warunkiem koniecznym uznania informacji za podlegającą ochronie jest podjęcie niezbędnych działań w celu zachowania ich w poufności. Okoliczność tę podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 5 września 2001 r. (I CKN 1159/00, LexPolonica nr 353291), wskazując, iż informację poufną można uznać za tajemnicę, kiedy przedsiębiorca ma wolę, by pozostała ona tajemnicą dla pewnych kół odbiorców, konkurentów. Ustawa wskazuje podmioty zobowiązane do zachowania w tajemnicy określonej wiadomości. Są to przede wszystkim pracownicy w rozumieniu prawa pracy (osoby świadczące pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego - art. 11 ust. 2 ustawy) oraz osoby, które świadczą podobne usługi na rzecz uprawnionego dysponenta tajemnicy (zob. S. Sołtysiński, w: J. Szwaja, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Warszawa 2006, s. 449-450). Czynu tego dopuszcza się „również” osoba świadcząca pracę, a więc odpowiednie zobowiązanie może ciążyć także na innych podmiotach, np. partnerach handlowych, w odniesieniu do których powstało określone zobowiązanie chociażby na podstawie umowy, a także na podmiotach niemających statusu przedsiębiorcy i niebędących osobami fizycznymi (np. stowarzyszenia, fundacje), które wchodzą w stosunki rynkowe z przedsiębiorcami (M. Du Vall, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Komentarz, wyd. IV, LexisNexis 2013).

Tak więc, należy rozważyć, czy w omawianych sytuacjach informacje, dotyczące stosunku prawnego łączącego przedsiębiorstwo zajmujące się przesyłem energii z ówczesnymi właścicielami gruntów na których stoją słupy energetyczne, stanowią tajemnicę przedsiębiorcy.  Wydaje się, iż należałoby dać odpowiedź przeczącą, gdyż ujawnienie informacji dotyczących podstawy prawnej korzystania przez przedsiębiorców z nieruchomości nie wpłynęłoby na ich sytuację na rynku, a ponadto bezzasadne jest traktowanie właścicieli nieruchomości jako podmiotów konkurencyjnych wobec przedsiębiorcy, które zagrażałyby interesom dystrybutora energii. Co więcej, wnioskowane informacje nie mogą być uznane za poufne, jeśli  dotyczą one stosunków prawnych, co do których treści nie istnieje pewność że nie jest ona znana osobom postronnym, chociażby poprzez przekazanie informacji podczas dokonywania czynności instalowania urządzeń elektroenergetycznych na nieruchomościach. Argumenty te pozwalają wykazać, iż informacje co do podstawy prawnej korzystania z gruntów należy uznać za niemieszczące się w zakresie pojęcia „tajemnicy przedsiębiorcy” na gruncie art. 5 ust. 2 u.d.i.p. 

Nie można tym bardzie pominąć w tym kontekście art. 61 ust. 1 Konstytucji RP, który stanowi, że: „Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.” Pozbawienie właściciela nieruchomości możliwości dostępu do informacji dotyczącej podstawy korzystania przez inny podmiot z tejże nieruchomości byłoby więc naruszeniem konstytucyjnej zasady prawa do informacji.